فلج مغزی

اختلال فلج مغزی یا CP یک اختلال یا ناهنجاری در عملکرد حرکتی (گاهی همراه با اختلال عملکرد ذهنی) و گفتار، توانایی حرکت و کنترل حرکات است. فلج مغزی در سنین پایین و معمولاً کمتر از یک سال به وجود می آید. فلج مغزی به دلیل یک ناهنجاری مغزی است. این اختلال از نظر شدت پیشرفت نمی کند.

علائم و نشانه های فلج مغزی معمولا در سال اول زندگی خود را نشان می دهد. این ناهنجاری در سیستم حرکتی، شناختی و گفتاری، نتیجه ضایعات مغزی است. اما پیشرونده نیست.

سیستم حرکتی بدن توانایی حرکت و کنترل حرکات را فراهم می کند. ضایعه مغزی، هر گونه ناهنجاری در ساختار یا عملکرد مغز است. “غیر پیشرونده” به این معنی است که ضایعه باعث انحطاط مداوم مغز نمی شود. همچنین گفته می شود که ضایعه مغزی در نتیجه یک ضربه مغزی یک بار است. دیگر اتفاق نخواهد افتاد. آسیب مغزی در زمان آسیب رخ داده، هر چه باشد، میزان آسیب تا پایان عمر کودک یکسان است. فلج مغزی تقریباً یک تا سه کودک از هر هزار کودک متولد شده را مبتلا می کند. این اختلال در نوزادانی که با وزن بسیار کم متولد می شوند و در نوزادان نارس بسیار بیشتر است. جالب این است، روش‌های درمانی جدید که منجر به افزایش نرخ بقای نوزادان کم وزن و نارس می‌شد، در واقع منجر به افزایش تعداد کودکان مبتلا به فلج مغزی شد. با این حال، فناوری‌های جدید میزان فلج مغزی را در کودکانی که ترم و با وزن طبیعی متولد می‌شوند، تغییر نداد.

نشانه های فلج مغزی

نشانه های فلج مغزی چیست؟

علائم و نشانه های غالب فلج مغزی مربوط به مشکلات حرکتی است. در نتیجه آسیب مغزی است. گسترش و شدت ضایعه مغزی عامل اصلی در بزرگی نقص حرکتی است. بسیاری از علائم مشاهده شده برای کودکان به مشکل اولیه که اختلال در عملکرد حرکتی است مربوط می شود.

به عنوان مثال، تأخیر حرکتی تکاملی، اختلالات راه رفتن، هماهنگی حرکتی ظریف و درشت ضعیف، اختلالات بلع یا تأخیر گفتار همگی نتیجه اختلال حرکتی پایه هستند. نحوه ارائه آنها از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. به همین دلیل، توصیف تصویر بالینی که هر کودک مبتلا به فلج مغزی را نشان دهد، دشوار است. تظاهرات بالینی، حتی با وجود بسیاری از ویژگی های مشترک، برای یک کودک خاص بسیار منحصر به فرد است.

برای مثال، برخی از کودکان ممکن است نابینا باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است بینایی طبیعی داشته باشند. یا برخی از کودکان ممکن است تاخیر شناختی شدید داشته باشند. در حالی که برخی دیگر ممکن است سطح شناختی نرمال یا نزدیک به نرمال داشته باشند.

علت های فلج مغزی

فلج مغزی می تواند علت های گوناگون داشته باشد. در نوزادان ترم، علت فلج مغزی معمولاً قبل از تولد است. به رویدادهای زمان زایمان مرتبط نیست. در بیشتر موارد، مربوط به رویدادهایی است که در دوران بارداری و در حالی که جنین در رحم مادر در حال رشد است، رخ داده است. تولد زودرس یک عامل خطر برای فلج مغزی است. مغز زودرس در معرض خطر بالای خونریزی قرار دارد. زمانی که به اندازه کافی شدید باشد، می تواند منجر به فلج مغزی بشود. کودکانی که نارس به دنیا می‌آیند، می‌توانند به دلیل رشد نابالغ ریه‌های نابالغ و ضعیف دچار ناراحتی‌های تنفسی جدی بشوند. این می تواند منجر به دوره هایی از کاهش اکسیژن رسانی به مغز بشود. این ممکن است منجر به فلج مغزی بشود. یک فرآیند مغزی که در برخی از نوزادان نارس مشاهده نشده، لوکومالاسی اطراف بطنی است. این اختلال، در آن سوراخ هایی در ماده سفید مغز نوزاد نارس ایجاد می شود. ماده سفید برای پردازش طبیعی سیگنال هایی که در سراسر مغز و از مغز به بقیه بدن منتقل می شوند ضروریاست.

ناهنجاری های ماده سفید در بسیاری از موارد فلج مغزی مشاهده می شود. با این وجود، مهم است که بدانیم اکثریت قریب به اتفاق نوزادان نارس، حتی آنهایی که خیلی زود به دنیا می آیند، از فلج مغزی رنج نمی برند. پیشرفت های زیادی در زمینه نوزادان (مراقبت و بررسی مشکلات نوزادان تازه متولد شده) صورت گرفته است. بقای نوزادان بسیار نارس را افزایش داده است.

بنابراین به طور خلاصه علت های فلج مغزی را به صورت زیر لیست می کنیم.

• زودرس بودن یا نارس بودن
• اختلالات ژنتیکی
• سکته مغزی
• عفونت مغزی
• ضربه به شکم در حین بارداری 
• یا ضربه به سر کودک (مثل افتادن) پس از تولد
• زردی زیاد کودک پس از تولد 
• مشکلات حین زایمان(گیر افتادن در کانال زایمان، گیر کردن بند ناف دور سر کودک)

اگرچه به طور گسترده باور بر این است که شایع ترین علت فلج مغزی کمبود اکسیژن به مغز در هنگام زایمان (خفگی هنگام تولد) است. اما در واقع یک علت بسیار نادر فلج مغزی است.

هنگامی که فلج مغزی در نتیجه خفگی هنگام تولد باشد. نوزاد تقریباً همیشه از آنسفالوپاتی شدید نوزادی با نشانه هایی در طی چند روز اول زندگی رنج می برد.

نشانه های آنسفالوپاتی شدید نوزادی

• تشنج
• تحریک پذیری
• بی قراری
• مشکلات تغذیه و تنفسی
• بی حالی و کما 

بسته به شدت در موارد نادر، حوادث مامایی در هنگام زایمان بسیار دشوار می تواند باعث آسیب مغزی و منجر به فلج مغزی بشود. برعکس، بسیار بعید است که علائم فلج مغزی پس از چند سالگی در نتیجه عوارض مامایی ایجاد بشود.

انجام برخی اقدامات احتیاطی در دوران بارداری ممکن است خطر فلج مغزی را کاهش دهد. خفگی، فقدان اکسیژن به مغز، در بدو تولد آنچنان که تصور می شود از علل فلج مغزی است.

سایر علت های فلج مغزی

کودک آزاری در دوران نوزادی می تواند باعث آسیب مغزی قابل توجهی بشود. در نتیجه این به نوبه خود می تواند منجر به فلج مغزی بشود. این سوء استفاده، اغلب به شکل تکان دادن شدید از سوی والدین یا مراقب بچه  است. این کار باعث خونریزی در داخل یا خارج از مغز می شود. بسیاری از کودکان مبتلا به ناهنجاری های رشدی در معرض خطر آزار و اذیت قرار دارند. بنابراین برای یک کودک مبتلا به فلج مغزی ممکن است به طور قابل توجهی بدتر بشود. حتی در اثر یک حادثه آزاری کشته بشود. علی رغم تنوع علل فلج مغزی، بسیاری از موارد بدون علت مشخص باقی می مانند.

با این حال، افزایش توانایی دیدن ساختار مغز با تصویربرداری مغناطیسی (MRI) و سی تی اسکن و همچنین بهبود قابلیت‌های تشخیصی برای اختلالات ژنتیکی، تعداد این موارد را بسیار کمتر کرده است.

انواع فلج مغزی

انواع مختلف فلج مغزی بر اساس نشانه ها را به صورت زیر لیست می کنیم.

توجه: دیسکینتیک (با توجه به علائم غالب CP دیسکینتیک ممکن است دیستونیک یا کرئوآتتوز باشد) که شامل فلج مغزی آتاکسیک است.

فلج مغزی اسپاستیک

فلج مغزی اسپاستیک به وضعیتی گفته می شود که در آن تون عضلانی افزایش یافته  باشد. این باعث ایجاد حالت سفت و سخت در یک یا چند اندام مانند بازوها یا پاها می شود. حرکت اندام اسپاستیک مثل حرکت چاقوی ضامن دار است. با سفتی و تاخیر همراه است.

اسپاستیسیته منجر به محدودیت استفاده از اندام درگیر می شود. این عمدتاَ به دلیل ناتوانی در هماهنگی حرکات است.

اغلب اسپاستیسیتی در یک طرف بدن رخ می دهد. این حالت را همی پارزی می نامند. اما می تواند چهار اندام را نیز درگیر بکند. در این حالت کوادری پارزی نامیده می شود. یا محدود به هر دو پا باشد. که در این حالت دای پلژی اسپاستیک نامیده می شود.

هنگامی که این بیماری در هر دو پا رخ می دهد، فرد اغلب حالت قیچی دارد. در آن پاها کشیده شده (خم) و ضربدری می شوند.

علاوه بر افزایش تون عضلانی، افزایش رفلکس های تاندون عمیق، اختلال در هماهنگی حرکتی ظریف و درشت، ضعف عضلانی و خستگی از جمله مشکلات دیگر است. اسپاستیسیتی اغلب نتیجه آسیب به ماده سفید مغز است. اما می تواند به دلیل آسیب ماده خاکستری  مغز نیز باشد. درجه اسپاستیسیته می تواند متفاوت باشد. از خفیف تا شدید متغیر باشد. کودکانی که به طور خفیف تحت تاثیر قرار می گیرند، ممکن است محدودیت های کمی را در عملکرد خود تجربه بکنند. اما کودکان به شدت آسیب دیده، ممکن است از اندامهای آسیب دیده استفاده چندانی نداشته باشند. اسپاستیسیتی، اگر به درستی درمان نشود، می تواند منجر به انقباض بشود. در این حالت محدودیت دائمی در توانایی حرکت مفصل است. انقباضات را می توان در مراقبت از کودکان فلج مغزی بسیار محدود کرد. اسپاستیسیتی همچنین می تواند بسیار دردناک باشد و برای شل کردن تون عضلانی به دارو نیاز دارد.

همان فرآیندهای اساسی که بر اسپاستیسیته اندام ها تأثیر می گذارد، می تواند منجر به ناهنجاری های حرکتی و تون عضلانی در سایر سیستم های بدن نیز بشود.

به عنوان مثال، در عضلات سر و صورت فلج مغزی، می تواند هماهنگی و تولید گفتار را بسیار محدود بکند. حتی زمانی که کودک کاملاً قادر به درک گفتار باشد. همچنین ممکن است محدودیت هایی در جویدن، بلع و حرکات صورت و چشم وجود داشته باشد. این علائم می تواند به ویژه برای کودکان مبتلا و خانواده های آنها نگران کننده باشد.

بسیاری از بیماران مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک، نمی توانند ادرار خود را کنترل بکنند. این ناتوانی لزوماً به دلیل مشکلات ذهنی نیست. بلکه ناشی از افزایش رفلکس مثانه است. هنگامی که مثانه این کودکان پر می شود، رفلکس درست مانند ضربه زدن چکش به آن است. بنابراین شدیدتر از حد معمول منقبض می شود. در نتیجه باعث ریختن ادرار می شود. این بی اختیاری می تواند بسیار شرم آور باشد. مخصوصا اگرکودک از نظر شناختی سالم باشد.

فلج مغزی اسپاستیک به سه دسته تقسیم می شود.

• همی پلژی اسپاستیک

پا، بازو و دست را در یک طرف بدن درگیر می کند. 

فیلم آموزشی درمان همی‌پلژی

• دیپلژی اسپاستیک

شامل سفتی عضلات، عمدتاً در پاها می شود. با این حال، بازوها ممکن است به میزان کمتری تحت تاثیر قرار بگیرند. 

• کوادری پلژی اسپاستیک

شدیدترین نوع فلج مغزی، کوادری پلژی اسپاستیک است. این زمانی رخ می دهد که اختلالات قابل توجهی در عملکرد مغز وجود داشته باشد.

فلج مغزی اسپاستیک ناشی از آسیب به قشر حرکتی مغز، مجاری هرمی یا آسیب کلی قشر مغز است. هر چه آسیب مغزی شدیدتر باشد، علائم بیشتر می شود. تشخیص علائم فلج مغزی اسپاستیک ممکن است تا زمانی که کودکان نقاط عطف رشد خود را از دست بدهند، دشوار باشد. معمولاً تا 18 ماهگی طول می کشد تا پزشکان بیماری را تشخیص بدهند.

فلج مغزی دیسکینتیک

فلج مغزی دیسکینتیک چیست؟ 

در فلج مغزی دیسکینتیک، اغلب حرکات غیر ارادی غیر طبیعی، در بازوها، پاها، صورت و تنه است.

فلج مغزی آتاکسیک

فلج مغزی آتاکسیک چیست؟

آتاکسیک، شکل نادر CP است. این یک شکل از دیسکینتیک است. یعنی حرکات غیر طبیعی وجود دارد. در کودکان، هماهنگی منظم ماهیچه ای از دست می رود. بطوریکه حرکات با قدرت، ریتم و دقت غیر طبیعی انجام می شود. هماهنگی حرکتی ظریف و همچنین راه رفتن بسیار تحت تاثیر قرار می گیرد.

فلج مغزی دیستونیک

فلج مغزی دیستونیک چیست؟

 دیستونیک غالبا با  حرکات آهسته همراه است. با سفتی عضلانی و پوسچرهای غیر طبیعی مداوم که پس از چند ثانیه یا چند دقیقه آزاد می شوند، مشخص می شود. فراوانی این حرکات غیر ارادی و غیرطبیعی کمتر از شکل کورئوآتتوز است. معمولا تون عضلانی در این بیماران افزایش می یابد.

فلج مغزی کورئوآتتوئید

فلج مغزی کورئوآتتوئید یا آتتوئید با حرکات غیر طبیعی، غیرقابل کنترل و انقباض دست ها یا پاها همراه است. جدای از فلج مغزی اسپاستیک، افراد مبتلا به فلج مغزی کرئوآتتوز دارای تون عضلانی متغیر اغلب با کاهش تون عضلانی (هیپوتونی) هستند. انقباض اندام ها (اسپاسم)کمتر دیده می شود. حرکات غیرطبیعی با استرس و همچنین با واکنش های احساسی عادی مانند خندیدن فعال می شوند. هرگونه تلاش برای انجام حرکات ارادی، به عنوان مثال دراز کردن بازو در تلاش برای رسیدن به یک شی، ممکن است منجر به حرکات غیرارادی زیادی در بازوها، پاها، تنه و حتی صورت بشود.

انواع مختلفی از حرکات غیر طبیعی وجود دارد. دو مورد از شایع‌ترین آنها اختلال حرکتی کرئوآتتوز با انقباضات سریع، نامنظم و غیرقابل پیش‌بینی یک فرد یا گروه‌های ماهیچه‌ای کوچک است.

دیستونی با وضعیت غیرطبیعی مداوم اما نه دائمی برخی از اعضای بدن (بازوها، پاها، تنه) به دلیل انقباضات غیرطبیعی عضلات است.

اختلال دیستونیک همچنین بر ماهیچه‌های صورت برای بیان، بلع، بی‌اشتهایی و گفتار تأثیر می‌گذارد. در نتیجه نقص‌های عملکردی شدیدی ایجاد می‌کند.

این حرکات می تواند کاملاً ناتوان کننده باشد. همچنین توانایی کودک را در انجام بسیاری از کارهای حرکتی به شدت محدود بکند. علاوه بر این، این حرکات شبیه به ورزش مداوم است. در نتیجه باعث می شود کودک آسیب ببیند. مقدار زیادی کالری را مصرف بکند. فلج مغزی کورئوآتتوئید، اغلب با آسیب به ساختارهای تخصصی مغز که در کنترل حرکت دخیل هستند(گانگلیون های پایه ) همراه است. مانند فلج مغزی اسپاستیک، درجه شدت علائم اغلب متفاوت است، از خفیف تا آسیب شدید.

فلج مغزی هیپوتونیک

فلج مغزی هیپوتونیک چیست؟

هیپوتونیا کاهش تون عضلانی است. نوزاد یا کودک مبتلا به فلج مغزی هیپوتونیک شل به نظر می رسد. مانند یک عروسک پارچه ای به نظر می رسد.

در اوایل دوران نوزادی، هیپوتونی را با ناتوانی نوزاد در به دست آوردن کنترل سر، در هنگام کشیدن دست ها به حالت نشسته به راحتی می توان مشاهده کرد. این علامت اغلب به عنوان عقب افتادن یا پایین افتادن سر شناخته می شود.

کودکان مبتلا به هیپوتونی شدید، ممکن است در دستیابی به نقاط عطف مهارت های حرکتی و رشد شناختی طبیعی، از همه کودکان فلج مغزی، بیشترین مشکل را داشته باشند. فلج مغزی هیپوتونیک، اغلب نتیجه آسیب شدید مغزی یا ناهنجاری است. باور بر این است که فلج مغزی هیپوتونیک نتیجه یک آسیب یا ناهنجاری در مراحل اولیه رشد مغز است. هیپوتونی در دوران نوزادی یک یافته رایج در بسیاری از بیماری‌های عصبی است. از ناهنجاری‌های بسیار خفیف تا اختلالات عصبی یا عضلانی شدید یا حتی کشنده را شامل می‌شود.

توجه به این نکته ضروری است که بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک در اوایل زندگی، قبل از بروز علایم کامل، مرحله کوتاهی از هیپوتونیک بودن را پشت سر می گذارند.

فلج مغزی مختلط

فلج مغزی مختلط چیست؟ 

بسیاری یا احتمالاَ اکثر کودکان مبتلا به فلج مغزی، دارای علائم متعدد با ترکیبی از شکل های مختلف فلج مغزی هستند.

به عنوان مثال، کودکان مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک، گاهی علاوه بر شل بودن گردن(هیپوتونی)، ممکن است دارای افزایش رفلکس تاندون عمیق(کرئوآتتوئید یا هیپوتونیک) و نشانه های از  اسپاستیسیتی باشند. کودکان مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک دو طرفه نیز ممکن است حرکات دیستونیک در اندام های آسیب دیده داشته باشند.

انواع مختلف فلج مغزی که در بالا توضیح داده شد به ندرت به عنوان اشکال بالینی خالص دیده می شوند. اغلب کودک مبتلا به فلج مغزی ترکیبی از علائم یا نشانه ها را دارد. با این وجود، در عمل بالینی، نوع فلج مغزی بر اساس تظاهرات غالب تعریف می شود.

ارتباط فلج مغزی با بیماریهای دیگر

چه بیماریهای دیگری با فلج مغزی مرتبط است؟ 

چون فلج مغزی نشان دهنده آسیب یا ناهنجاری مغز است. منطقی است که علائم دیگری که با اختلال عملکرد مغز مرتبط هستند، در کودکان مبتلا به فلج مغزی وجود داشته باشد. در واقع، اختلالات دیگر، به غیر از اختلالات حرکتی که قبلاً توضیح داده شد، تقریباَ همیشه در این بیماران دیده می شود. برخی از آنها مانند گفتار ضعیف، اختلالات بلع، آب دهان، و هماهنگی حرکتی ظریف یا درشت ضعیف، نتیجه اختلال حرکتی است که بر عضلات خاص درگیر در آن عملکردها تأثیر می گذارد.

بیماری دیگر، نتایج صدمات همزمان در نواحی مغز علاوه بر نواحی حرکتی است. ناتوانی های شناختی، که گاهی اوقات به عنوان تاخیر رشد نام برده می شود، اغلب با فلج مغزی همراه است. بیش از نیمی از بیماران مبتلا به فلج مغزی، دارای ناتوانی های شناختی هستند. با این حال، بسیاری از این کودکان می توانند تحصیل کرده و زندگی پرباری داشته باشند.

توجه به این نکته نیز به همان اندازه مهم است که بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال حرکتی شدید به دلیل فلج مغزی، مانند بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی کرئوآتتوز یا دیپلژیک، از نظر ذهنی خفیف یا بدون آسیب هستند.

تقریباَ تمام ارزیابی های رشد شناختی کودک خردسال، شامل نوعی فعالیت حرکتی از سوی کودک است. اگر کودکی از لحاظ ذهنی سالم باشد، اما قادر به فعالیت حرکتی نباشد، ناظر قادر به تشخیص استعداد ذهنی او نخواهد بود.

بنابراین باید در برچسب زدن به بیماران فلج مغزی بسیار دقت کرد. با این حال، برخی ویژگی‌های خاص با احتمال زیاد با ناتوانی‌های شناختی قابل توجهی در بیمار مبتلا به فلج مغزی مرتبط است. اینها شامل آسیب های گسترده ای است که در هر دو طرف مغز رخ می دهد. کودکان مبتلا به کوادری پلژی اسپاستیک، میکروسفالی (اندازه سر کوچک)، یک اختلال ژنتیکی مشخص یا ناشی از عفونت ثبت شده قبل از تولد، این اختلال در سیستم ذهنی را نشان می‌دهند.

تشنج یک مشکل بسیار شایع در بیماران مبتلا به فلج مغزی است. شاید یک سوم از بیماران فلج مغزی تشنج داشته باشند. تشنج، ناشی از فعالیت الکتریکی غیر طبیعی نورون های مغز است. مغز آسیب دیده یا بد شکل بیشتر مستعد تشنج است. علاوه بر این، ناتوانی شناختی اغلب با حملات صرع همراه است. 

نشانه های تشنج، بسته به جایی که در مغزنشات می گیرد، می تواند متفاوت باشد. تشنج های عمومی تمام قشر مغز را یکباره درگیر می کنند. در حالی که، تشنج های جزئی فقط بخشی از قشر مغز را درگیر می کنند. اغلب تشنج های عمومی به صورت تشنج جزئی شروع می شوند. اما به سرعت در سراسر مغز پخش می شوند.

تشنج های عمومی ممکن است به شکل تشنج واقعی یا گرند مال باشد. در آن تمام بدن به صورت ریتمیک تکان می خورد. همچنین می تواند یا به شکل غیبت یا پتیت مال باشد. در آن فعالیت های بیمار را برای مدت کوتاهی قطع می کند. اما باعث سقوط نمی شود.

سایر اشکال تشنج عمومی می تواند در بیمار فلج مغزی رخ بدهد. در تشنج‌های آتونیک، بیمار به‌طور ناگهانی روی زمین یا روی صندلی خود به جلو می افتد. شبیه یک عروسک خیمه شب بازی، در آن عروسک ‌باز ناگهان رشته‌ها را قطع می‌کند.

تشنج تونیک، دقیقا برعکس است. در این تشنج کل بدن به صورت ناگهانی سفت بدن می شود. هر دو تشنج تونیک و آتونیک می توانند منجر به حملات قطره بشوند. در آن بیمار به زمین می افتد. اغلب منجر به آسیب می شود.

تشنج های جزئی ممکن است شامل تکان دادن دست و پا در همان سمت بدن باشد. از طرف دیگر، بسته به اینکه تشنج در کجای مغز رخ می دهد، ممکن است با پدیده های حسی عجیبی مانند چراغ های چشمک زن یا احساساتی مانند ترس همراه باشند.

نقص بینایی اغلب در بیماران فلج مغزی دیده می شود. برخی از آنها، به عنوان مثال، استرابیسم یا تنبلی چشم را می توان با روش های جراحی در عضلات چشم اصلاح کرد. برخی از آنها را می توان با عینک اصلاح کرد. اما ممکن است در کودکان غیرهمکار به سختی اجرا بشود. در سایر کودکان، نقص های بینایی نتیجه صدمات مغزی مناطقی از مغز است؛ که با بینایی مرتبط است. کودک را نابینا می کند(کوری قشری). حتی اگر خود چشم ها کاملاَ طبیعی باشند. در حال حاضر هیچ درمانی برای بهبود این وضعیت وجود ندارد.

کودکان مبتلا به فلج مغزی می توانند انواع مختلفی از اختلالات گفتاری را داشته باشند. مانند تلفظ ضعیف کلمات (دیزارتری)، نتیجه اختلال در مکانیسم محیطی گفتار است(هماهنگی ضعیف لب، زبان یا کام). در برخی دیگر، آسیب مغزی در ماده خاکستری مغز است. این ناحیه مکانیسم مرکزی گفتار را کنترل می کند (آفازی).

افزایش وزن برای کودکان فلج مغزی دشوار است. اغلب رشد آنها با تاخیر مواجه می شود. این نتیجه چندین عامل از جمله اختلالات تغذیه، رفلاکس معده به مری است.

در برخی موارد، کودکان مبتلا به اختلالات کرئوآتتوز، مصرف کالری بیش از حد است. از سوی دیگر، چاقی می تواند در کودکان فلج مغزی که محدودیت حرکتی دارند، مشکل ساز باشد. افراد مبتلا به فلج مغزی کرئوآتتوز، ممکن است اعصاب فشرده شده بشود. همچنین به استخوان های گردن آسیب برسد. بنابراین می تواند منجر به آسیب به نخاع بشود.

سایر مشکلات مانند بیماری های دندانی، مشکلات تنفسی، عفونت های دستگاه ادراری، پوکی استخوان و شکستگی های بعدی، شب ادراری، کم خونی و یبوست است.

درمان فلج مغزی

گزینه های درمانی فلج مغزی چیست؟

بسیاری از علل فلج مغزی، درمانی ندارند. با این حال، کودکان مبتلا به فلج مغزی مشکلات پزشکی زیادی دارند که قابل درمان یا پیشگیری هستند. مرحله اولیه درمان شامل یک تیم بین رشته ای، متشکل از یک متخصص اطفال، ترجیحاَ یک متخصص با تجربه در اختلالات رشد عصبی، یک متخصص مغز و اعصاب، یک پزشک اعصاب و روان، یک جراح ارتوپد، یک فیزیوتراپ، یک گفتار درمانگر و یک کاردرمانگر هر یک از اعضای تیم سهم مهم و مستقلی در مراقبت از کودک آسیب دیده دارند.

اکثر کودکان مبتلا به اختلالات عصبی، پریشانی عاطفی قابل توجهی دارند. همچنین نیاز به درمان توسط یک پزشک سلامت روان دارند. در حال حاضر برای بزرگسالان (جوان و مسن) مبتلا به فلج مغزی در محیط های اجتماعی، خلاء در ارائه مراقبت های پزشکی وجود دارد. تعداد محدودی خدمات در بیمارستان‌های بزرگسالان برای درمان بزرگسالان مبتلا به فلج مغزی یا ناتوانی‌های رشدی وجود دارد.

بهترین رویکرد برای تشخیص، درمان و مدیریت از طریق یک تیم بین رشته ای است. فلج مغزی ممکن است با بسیاری از شرایط پزشکی دیگر از جمله عقب ماندگی ذهنی یا تشنج همراه باشد. بسیاری از این شرایط را می توان با بهبود کیفیت زندگی درمان کرد. بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی هوش طبیعی دارند. آنها هیچ تشنجی ندارند. درمان فلج مغزی فقط برای علائم است. درمان های کمی برای علل زمینه ای وجود دارد.

بسیاری از داروهای جایگزین برای درمان فلج مغزی تبلیغ شده‌اند. هرگز مفید بودنشان،  ثابت نشده است. خانواده ها و حامیان افراد مبتلا به فلج مغزی باید از نبود پایه علمی برای این درمان ها آگاه باشند.

دارو درمانی در فلج مغزی 

پس از ارزیابی اولیه، برنامه های درمانی خاص برای هر کودک مشخص می شود. اگر کودک تشنج داشته باشد، داروی تشنج و درمان بر اساس نوع و دفعات تشنج است. کنترل کامل تشنج را اغلب می توان با استفاده از یک دارو به دست بیاورند.

اما برخی از کودکان مبتلا به فلج مغزی تشنج هایی دارند که کنترل آن دشوار است. داروها می توانند عوارض جانبی بر روی مغز داشته باشند. اثر دارو از آرام بخشی تا بیش فعالی می تواند باشد. آنها همچنین می توانند بر عملکرد کبد، گلبول های سفید و قرمز خون و متابولیسم استخوان تأثیر بگذارند. عوارض جانبی معمولاً مضر نیستند و با قطع داروی مزاحم برطرف می شوند. هدف پزشک معالج باید این باشد که کودک عاری از تشنج با عوارض کم یا بدون عوارض باشد.

داروهای اسپاستیسیتی

درمان ها شامل استفاده از داروها و روش های جراحی برای کاهش اسپاستیسیتی، تسهیل حرکت و جلوگیری از انقباضات است. از جمله رایج ترین داروها می توان به دانترولن سدیم (دانتریوم) و دیازپام (والیوم) اشاره کرد. دیازپام هم آرام بخش است هم تون عضلات را کم می‌کند

 باکلوفن و تیزانیدین را می توان به صورت خوراکی مصرف کرد. یا به طور مداوم با یک پمپ کاشته شده (انفوزیون داخل نخاعی) مستقیماَ در مایع مغزی نخاعی (مایع شناور در نخاع و مغز) تزریق کرد. این درمان ممکن است به طور خاص برای بیماران مبتلا به اسپاسم در ناحیه تحتانی پا مفید باشد.

شایع ترین عوارض این داروها خواب آلودگی، کسالت و درجاتی از ضعف است. عوارض جانبی آرام بخش این گونه داروها اغلب مفید بودن آنها را محدود می کند. در مورد پمپ باکلوفن، شایع ترین عارضه ای که در تعداد کمی از بیماران مشاهده می شود، عفونت کاتتر است.

علاوه بر این، یک عامل شل کننده عضلانی به نام سم بوتولینوم (بوتاکس یا دیسپورت) را می توان به عضلات سفت تزریق کرد تا آنها را شل کند. در صورت استفاده محتاطانه، این روش ممکن است از مداخله جراحی جلوگیری بکند.

عمل جراحی برای اسپاستیسیته

در مورد اسپاستیسیته شدید عضلانی، جراحی ممکن است گزینه ارزشمندی باشد. روش‌های آزادسازی تاندون، که معمولاً توسط جراح ارتوپد، در برخی موارد امکان بهبود دامنه حرکتی را فراهم می‌کند. چنین روش هایی معمولاً روی عضلات ساق پا یا قسمت داخلی ران انجام می شود.

روشی که کمتر مورد استفاده قرار می گیرد، ریزوتومی پشتی است. در طی این عمل جراح برخی از ریشه های عصبی را که اطلاعات حسی را از ماهیچه ها به نخاع و مغز می فرستد، قطع می کند. این روش تا حدودی اسپاستیسیتی را از بین می برد. در نتیجه به کودک کمک می کند طبیعی تر راه برود. اکثر جراحان مغز و اعصاب که ریزوتومی پشتی را انجام می دهند، تنها بیمارانی را انتخاب می کنند که احساس می کنند ممکن است جراحی به آنها کمک بکند.

هر از گاهی مداخلات جراحی دیگری در کودکان مبتلا به فلج مغزی مورد نیاز است. در موارد بسیار نادر فلج مغزی کورئوآتتوئید، که در آن حرکات انقباضی توانایی عملکرد کودک را به شدت محدود می‌کند، تکنیک‌های جراحی مغز و اعصاب بسیار انتخابی می‌توانند این حرکات را بدون آسیب قابل توجهی به سایر عملکردها کاهش بدهند.

کاردرمانی و فلج مغزی

 همانطور که قبلا گفته شد. درمان می‌تواند شامل یک کار تیمی چندین متخصص باشد. کاردرمانگران و فیزیوتراپی نقش مهمی در درمان کودکان فلج مغزی دارند.

کاردرمانگر تون عضلانی، قدرت عضلات و مراحل حرکتی (غلتیدن، کنترل گردن، نشستن…) را ارزیابی می کند. همچنین توانایی کودک را برای انجام وظایف خودیاری و مراقبت از تغذیه تا مهارت دستی بررسی می کند.

میزان کاردرمانی  به درجه و شدت بیماری، هیپوتونی و اختلال حرکتی بستگی دارد. اثر درمانی اصلی کاردرمانی حفظ دامنه حرکتی مفاصل و در نتیجه جلوگیری از انقباض است.

برخی از دانشمندان و درمانگران احساس می کنند که کاردرمانی به حفظ ارتباطات در مغز کمک می کند. اگرچه این موضوع بحث برانگیز است. سایر مهارت‌ها، مانند بهبود مراحل رشد حرکتی و راه رفتن، ایستادن و تعادل را می‌توان با کاردرمانی ایجاد و اصلاح کرد.

یک برنامه کاردرمانی قوی و پیشگیرانه به زندگی کودک مبتلا به فلج مغزی کمک زیادی می کند. هم چنین کاردرمانی به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های مورد نیاز برای زندگی روزمره مدرسه و در خانه، از جمله مهارت‌های خوردن، نوشتن و کار را کسب بکنند.

در اوایل دوران نوزادی، کودکی که پاسخ مکیدن ضعیف یا ناهماهنگ دارد، کاردرمانگران می توانند به تغذیه کمک بکنند.

در طول کاردرمانی چه اتفاقی می افتد؟

کاردرمانی با ارزیابی عملکرد جسمی و ذهنی کودک آغاز می شود. هر دو نقش برجسته ای در توانایی کودک برای انجام یک کار دارند. درمانگر توجه ویژه ای به موارد زیر خواهد داشت.

کاردرمانی جسمی

برای کاردرمانی جسمی به موارد زیر باید در نظر گرفته بشوند.

• دامنه حرکت 
• انعطاف پذیری 
• هماهنگی عضلات دست و چشم 
• رفلکس ها 
• قدرت و ضعف 
• مسائل رشدی 
• دست ورزی و کار با اشیا 
• انتقال وزن روی اندام ها 
• تون عضلات 

کاردرمانی ذهنی

برای کاردرمانی ذهنی به موارد زیر باید در نظر گرفته بشوند.

• بینایی و وضوح بینایی
• ادراک بینایی
• ردیابی بینایی
• حافظه بینایی
• ادراک فضایی 

کاردرمانی حسی

برای کاردرمانی حسی به موارد زیر باید در نظر گرفته بشوند.

• توانایی شنوایی 
• آگاهی و ادراک بدن 
• پاسخ لمسی 
• توالی حافظه
• حس عمقی  و تعادلی

کاردرمانی روانی و اجتماعی

برای کاردرمانی روانی و اجتماعی به موارد زیر باید در نظر گرفته بشوند.

• خلق و خوی 
• توانایی برقراری ارتباط با دیگران
• ظرفیت ذهنی 
• شرایط ذهنی 
• تمایل به هدف گذاری 

عوامل خارجی

• محیط خانه
• موانع بالقوه ای که می تواند دوره درمان را تغییر دهد
• نقش کودک در خانواده
• آرایش خانواده کودک 
• وضعیت اجتماعی-اقتصادی خانواده

 اقدامات فرهنگی

یک متخصص که نقش اجرای درمان را بر عهده دارد، همه این عوامل را در نظر می گیرد. کاردرمانگر باید چندین سؤال را به عنوان بخشی از ارزیابی خود بپرسد. برخی از سوالات ممکن است فوراَ برای والدین مرتبط به نظر نرسند، اما برای توانایی درمانگر در ایجاد راه حل های کاربردی برای کودک ضروری هستند.

برخی از مسائلی که یک کاردرمانگر در نظر خواهد گرفت عبارتند از: 

• جامعه ای که کودک در آن زندگی می کند 
• تعداد افراد خانواده 
• تعهدات کاری خانواده

 درمانگر به کودکان می آموزد که چگونه وظایف را با استفاده از چندین مرحله سریع انجام بدهند. در صورت لزوم از سازگاری ها استفاده بکنند. به آنها آموزش می دهد که در صورت لزوم جبران بکنند تا یک کار یا فعالیت را با موفقیت انجام بدهند.

علاوه بر این، درمانگر از تمرین‌هایی استفاده می‌کند که به کودک کمک می‌کند ماهیت کار و چرایی اهمیت آن را درک بکند. این امر بسیار مهم است. زیرا کودک نه تنها باید بتواند به یک کار نزدیک بشود. آن را کامل انجام بدهد. بلکه باید مزایای آن کار را نیز درک بکند. همچنین تمایل به انجام آن را داشته باشد.

کنترل گردن در کودکان مبتلا به فلج مغزی

مرحله اول کاردرمانی در کودک فلج مغزی بررسی تون عضلانی و وضعیت رفلکسی کودک است. اگر کودک شما هایپوتون یا شل باشد، باید تمریناتی در جهت تعدیل تون کودک انجام بگیرد.

که این تمرینات به شرح ذیل است.

تمرینات کنترل گردن در کودکان مبتلا به فلج مغزی (به‌ویژه در موارد هیپوتونی یا شل بودن عضلات) با هدف تقویت عضلات گردن و بهبود ثبات و کنترل سر انجام می‌شوند. این تمرینات به کودک کمک می‌کنند تا سر خود را در موقعیت‌های مختلف نگه دارد و مهارت‌های حرکتی پیشرفته‌تر را به‌دست بیاورد. در ادامه تمرینات مناسب ارائه می‌شوند.

تمرین 1

• تمرینات در حالت خوابیده روی شکم
• تشویق به بالا بردن سر

کودک را روی شکم بخوابانید و از یک بالش کوچک زیر قفسه سینه استفاده کنید. از اسباب‌بازی‌های جذاب (مانند آینه، عروسک یا وسایل صدا‌دار) استفاده بکنید. با این کار او را ترغیب بکنید که سرش را بلند بکند. هدف از این کار تقویت عضلات گردن و پشت است.

تمرین 2

• حرکت آرام توپ زیر شکم

کودک را روی شکم روی یک توپ نرم قرار بدهید. توپ را به‌آرامی به جلو و عقب حرکت بدهید. این حرکت کودک را ترغیب می‌کند تا سر خود را بلند نگه دارد. هدف از این تمرین بهبود کنترل گردن و تحریک حس تعادل است.

تمرین 3

• تمرینات در حالت نیمه‌نشسته
• نشستن در زاویه 45 درجه

کودک را در یک صندلی حمایتی یا روی دامان خود قرار بدهید. او را در زاویه 45 درجه نگه بدارید. با استفاده از اسباب‌بازی یا صدا، کودک را تشویق بکنید سرش را به سمت محرک بلند بکند. هدف از این تمرین تقویت عضلات گردن و بهبود تعادل است.

تمرین 4

• نگه داشتن سر در حالت نشسته

کودک را با کمک در وضعیت نشسته قرار بدهید. دستان خود را در اطراف شانه‌های او بگذارید. در ادامه تا به ‌تدریج حمایت از گردن کاهش بیابد. از او بخواهید که سر خود را در حالت تعادل نگه دارد. هدف از این تمرین تقویت عضلات گردن و ایجاد کنترل سر است.

تمرین 5

• تمرینات ایستاده با حمایت
•  ایستادن در حالت حمایت

کودک را در یک وسیله حمایتی (مانند استند یا واکر ایستاده) قرار بدهید. او را تشویق بکنید تا سرش را در حالت ایستاده نگه بدارد. هدف از این تمرین تقویت گردن در حالتی که وزن بدن نیز روی پاها قرار دارد.

تمرین 6

• تمرینات بازی ‌محور
•  بازی با اسباب‌بازی‌های معلق

کودک را در حالت خوابیده به پشت قرار بدهید. یک اسباب‌بازی رنگی یا صدادار را بالای سرش آویزان بکنید. او را تشویق بکنید که سرش را به سمت بالا و به دنبال اسباب‌بازی حرکت بدهد. هدف از این تمرین تقویت عضلات گردن و افزایش دامنه حرکتی است.

تمرین 7

• بازی “توپ به سمت من”

کودک را روی شکم قرار بدهید. یک توپ کوچک به سمت او بغلتانید. این کار او را ترغیب می‌کند تا سرش را بالا ببرد و به توپ نگاه بکند. هدف از این تمرین تقویت حرکات گردن در پاسخ به محرک است.

تمرین 8

• تمرینات حرکت گردن در جهات مختل
•  چرخش سر با محرک بصری

کودک را در حالت خوابیده به پشت یا نیمه‌نشسته قرار بدهید. اسباب‌بازی را به آرامی در جهات مختلف حرکت بدهید. در نتیجه تا او سرش را به طرفین بچرخاند. هدف از این کار  تقویت عضلات جانبی گردن و بهبود هماهنگی است

تمرین 9

• کشش گردن در حالت خوابیده به پشت

کودک را به پشت بخوابانید. با تحریک آرام (مانند نوازش یا اسباب‌بازی) او را تشویق بکنید، سرش را به سمت جلو بلند بکند. هدف از این کار تقویت عضلات جلوی گردن است

تمرین 10

• تمرینات همراه با ماساژ
•  ماساژ عضلات گردن

قبل از شروع تمرین، با ماساژ آرام گردن، شانه‌ها و پشت کودک، عضلات او را آماده بکنید. هدف از این کار افزایش گردش خون و کاهش گرفتگی احتمالی است.

تمرین 11

• تمرینات با کمک کاردرمانگ
•  نگه‌داشتن سر با کمک کاردرمانگر 

کاردرمانگر یا والدین می‌توانند کودک را در موقعیت‌های مختلف (خوابیده، نشسته یا نیمه‌نشسته) قرار بدهند. با کاهش تدریجی حمایت، او را تشویق بکنند که سرش را به‌تنهایی کنترل بکند.

نکات مهم

• آهسته و تدریجی عمل کنید

تمرینات باید به‌آرامی و با توجه به توانایی‌های کودک انجام شوند.

• حمایت مداوم

هنگام انجام تمرینات همیشه از سر و گردن کودک حمایت کنید تا از آسیب جلوگیری شود.

• مدت زمان کوتاه

تمرینات را به جلسات کوتاه (3 تا 5 دقیقه) تقسیم بکنید . به ‌تدریج مدت زمان را افزایش بدهید.

• مشاوره با متخصص

تمامی تمرینات باید با نظارت و توصیه فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر انجام بشود.

با انجام مداوم و منظم این تمرینات، کودک به تدریج کنترل بهتری بر عضلات گردن خود پیدا خواهد کرد.

تمرینات سینه خیز رفتن کودکان دارای تاخیر رشد و فلج مغزی

سینه‌خیز رفتن (خزیدن) یک مهارت مهم حرکتی است. این مهارت به تقویت عضلات، هماهنگی و تعادل کمک می‌کند. برخی از کودکان فلج مغزی به دلیل ضعف عضلات، سفتی یا مشکلات هماهنگی ممکن است در این مهارت تأخیر داشته باشند.

در این بخش چند تمرین مفید برای کمک به سینه‌خیز رفتن این دسته از بیماران  آورده شده است.

1.  تقویت عضلات مرکزی و بالاتنه

• تمرین روی شکم

کودک را روی شکم بخوابانید. با اسباب‌بازی یا آینه او را تشویق بکنید که سر و دست‌هایش را بالا بیاورد. اگر تحمل این وضعیت برایش سخت است، یک حوله رول‌شده زیر سینه‌اش قرار بدهید.

• فشار دادن روی ساعد

کودک را روی شکم قرار دهید. دست‌های او را روی یک بالش یا سطح نرم بگذارید. با این کار یاد می گیرد روی ساعدهایش تکیه بکند. برای تشویق، اسباب‌بازی‌های جذاب جلو کودک قرار بدهید.

2. تقویت حرکت‌های دست و پا

• تمرین کشیدن دست‌ها به جلو

کودک را روی شکم بگذارید. یک اسباب‌بازی در فاصله کوتاهی از کودک بگذارید. او را تشویق بکنید که دستش را برای گرفتن اسباب بازی دراز بکند. اگر لازم است، با قرار دادن دستتان زیر سینه او کمک کنید تا بالا بیاید.

• تمرین حرکت دادن پاها

وقتی کودک روی شکم است، کف پاهایش را با دستانتان فشار بدهید. با این کار کودک یاد می گیرد پاهایش را برای جلو رفتن فشار بدهد. این تمرین به او کمک می‌کند تا الگوی صحیح حرکت را درک بکند.

3. ایجاد انگیزه برای سینه‌خیز رفتن

• مسیر خزیدن با اسباب‌بازی

اسباب‌بازی‌های جذاب را کمی دورتر از دسترس کودک قرار بدهید. با این کار کودک برای گرفتن آنها تلاش می کند.  اگر کودک تمایلی به حرکت کردن ندارد، اسباب‌بازی را با صدای جالب یا نور همراه بکنید.

• استفاده از آینه یا فردی آشنا

کودک را مقابل آینه بگذارید تا خودش را ببیند و تشویق بشود. یا اینکه شما در مقابل او بنشینید و او را صدا بکنید تا به سمت شما حرکت بکند.

4. استفاده از وسایل کمکی

• توپ بزرگ 

 کودک را روی یک توپ بزرگ نرم قرار بدهید. با ‌آرامی او را به جلو و عقب حرکت بدهید. با این کار حس حرکت در او تقویت می شود.

• استفاده از سطح شیب‌دار

یک سطح شیب‌دار نرم درست بکنید. به عنوا مثال یک تشک روی شیب ملایم بگذارید. تا کودک راحت‌تر به جلو حرکت بکند.

5. تمرینات تعادلی و هماهنگی

• تمرین چهار دست و پا

کودک را در حالت چهار دست و پا قرار بدهید. با ‌آرامی او را نگه دارید. در ابتدا می‌توانید از بالش‌های نرم برای حمایت استفاده بکنید.

• تمرین انتقال وزن

وقتی کودک در حالت چهار دست و پا است. با ‌آرامی بدنش را کمی به طرفین متمایل کنید تا تعادل و هماهنگی تقویت بشود.

6. تمرین با آب برای کاهش فشار روی عضلات

اگر دسترسی به استخر دارید، قرار دادن کودک در آب گرم می‌تواند به حرکت‌های راحت‌تر و تمرینات بهتر کمک بکند.

نکات مهم

• تمرینات را با حوصله و بدون فشار انجام بدهید.
• هر کودک سرعت پیشرفت خاص خود را دارد، پس صبور و شکیبا باشید.
• اگر کودک مقاومت زیادی  یا خیلی سفت و یا شل باشد، ممکن است به تمرینات حرفه‌ای که توسط کاردرمانگر  انجام می‌شود ، نیاز داشته باشد.
• تمرینات را در قالب بازی و همراه با تشویق انجام بدهید.

اگر کودک شما نیاز خاصی دارد، با کلینیک کاردرمانی آترا تماس بگیرید. تمرینات دقیق‌تری  به شما پیشنهاد خواهد شد.

با ما همراه باشید.

تمرینات ایستادن و راه رفتن در کودکان دارای تأخیر رشدی و فلج مغزی

ایستادن و راه رفتن مهارت‌های مهمی برای کودکان هستند. این مهارت ها به تقویت عضلات، تعادل، هماهنگی و افزایش استقلال کودک کمک می‌کنند. کودکان مبتلا به فلج مغزی یا CP همچنین کودکان دارای تأخیر رشدی ممکن است به دلیل ضعف عضلانی، سفتی (اسپاستیسیتی)، مشکلات تعادلی یا هماهنگی، در این مراحل با چالش‌هایی مواجه بشوند.

برای این دسته از بیماران، تمریناتی را مرحله ‌به ‌مرحله‌ برای کمک به آنها برای ایستادن و راه رفتن آورده شده است.

1. تقویت عضلات مرکزی و پاها برای ایستادن

• تمرین  چهار دست و پا

کودک را روی  چهاردست و پا  قرار بدهید. با این کار عضلات مرکزی، کمر و پاها تقویت می شوند. اگر تحمل این وضعیت برایش سخت است، یک بالش زیر سینه‌اش بگذارید. تمرینات تعادلی  چهاردست و پا رو به شکل زیر انجام بدهید.

به صورت متقابل یک دست و یک پا بالا نگه بدارید. همچنین به صورت هم سو یک دست و یک پا را بالا نگه بدارید.

• تمرین دوچرخه‌ای با پاها

 کودک را به پشت بخوابانید. با ‌آرامی پاهایش را مانند حرکت دوچرخه جلو و عقب ببرید. این تمرین به تقویت عضلات پا کمک می‌کند.

• تمرین اسکات

کودک را در حالی که به چیزی تکیه داده است،مثلاً یک مبل، بنشانید. سپس با گرفتن دستان او، به‌آرامی او را به حالت ایستاده هدایت کنید.

• تمرین فشار پا

کودک را روی پای خود بگذارید. با ‌آرامی به او کمک کنید تا وزنش را روی پاهایش بیندازد. کف پاهای او را تحریک کنید تا فشار بیاورد.

2. کمک به ایستادن مستقل

• تمرین ایستادن با تکیه‌گاه

کودک را کنار مبل، دیوار، یا یک میز کوتاه قرار بدهید. پس از آن او را تشویق بکنید که با دست‌هایش برای تعادل گرفتن کمک بگیرد. برای تشویق، اسباب‌بازی‌های جذاب را روی سطح قرار بدهید.

• تمرین ایستادن روی زانو

ابتدا کودک را روی زانو قرار بدهید. این کار را می‌توانند کنار مبل یا صندلی انجام بدهید. سپس با ‌آرامی او را تشویق بکنید که یک پا را جلو بگذارد. سپس به حالت ایستاده دربیاید. می‌توانید یک وسیله کمکی (مثل میله تعادلی) در مقابلش بگذارید تا نگه بدارد.

• تمرین تعادل در ایستادن

وقتی کودک ایستاده است، به‌آرامی بدن او را کمی به طرفین متمایل بکنید. با این تمرین تعادل خود را تقویت می کند. می‌توانید ابتدا ایستادن را کنار مبل و دیوار و با کمک دست ها برایش شروع بکنید.

• تمرین با آینه

کودک را روبه‌روی آینه بگذارید. با بازی‌های تعاملی او را تشویق به ایستادن بکنید.

3. کمک به شروع راه رفتن

• تمرین جابه‌جایی وزن

کودک را در حالت ایستاده قرار بدهید. با ‌آرامی کمک بکنید وزنش را از یک پا به پای دیگر منتقل بکند. این تمرین به او کمک می‌کند تا برای برداشتن اولین قدم‌ها آماده بشود.

• استفاده از اسباب‌بازی‌های متحرک

 اسباب‌بازی‌های چرخ‌دار مثل ماشین‌های پلاستیکی یا واکرهای مخصوص کودکان را در اختیار کودک بگذارید. با این کار اسباب بازی را به جلو هل می دهد و تمرین می کند.

• تمرین گام برداشتن با حمایت کردن

دستان کودک را بگیرید و به‌آرامی او را به جلو هدایت بکنید. از یک وسیله کمکی مانند واکر مخصوص کودکان استفاده بکنید.

• تمرین روی سطوح مختلف

کودک را روی فرش، چمن، و سطوح نرم قرار بدهید. با این کار کودک تعادل خود را روی سطوح مختلف تقویت می کند.

4. تقویت راه رفتن مستقل

• تمرین راه رفتن بین دو مانع

دو صندلی یا میز کوتاه را در فاصله کم قرار بدهید. کودک از یکی به دیگری حرکت بکند. این کار باعث می‌شود یاد بگیرد بین دو نقطه راه برود.

• بازی‌های حرکتی

بازی‌هایی مانند “بیا پیش من” یا “توپ را بیاور” کودک را به راه رفتن تشویق می‌کند.

• تمرین پله‌های کوچک

اگر کودک قادر به ایستادن است، می‌توانید از پله‌های کم‌ارتفاع یا سکوهای نرم برای تمرین بالا رفتن استفاده بکنید.

• تمرین بدون کفش در خانه

راه رفتن بدون کفش روی سطوح نرم به تقویت عضلات پا و تعادل کمک می‌کند.

5. وسایل کمکی برای ایستادن و راه رفتن

• واکر مخصوص کودکان

• آتل‌های کمکی برای حمایت از مچ و زانو

• کفش‌های مخصوص برای اصلاح الگوی حرکتی

• توپ فیزیوتراپی برای تقویت عضلات تعادلی

6. نکات مهم برای والدین

• صبور و شکیبا  باشید

هر کودک سرعت رشد مخصوص به خود را دارد.

• تمرینات را در قالب بازی انجام دهید

بازی و تشویق بهترین روش یادگیری است.

• تمرینات را در محیطی ایمن انجام دهید

از کفپوش نرم و محافظ‌های گوشه میزها استفاده بکنید.  اگر کودک دچار سفتی یا ضعف شدید است، با کاردرمانگر مشورت کنید.

با انجام این تمرینات و حمایت مستمر، کودک شما می‌تواند به تدریج مهارت‌های ایستادن و راه رفتن را تقویت بکند. اگر کودک شما مشکل خاصی دارد، با کلینیک کاردرمانی آترا تماس بگیرید، مشکل را با کارشناسان ما در میان بگذارید. ما کنار شما هستیم و می‌توانیم تمرینات دقیق‌تری را به شما پیشنهاد بکنیم.

گفتاردرمانی و فلج مغزی

گفتار درمانگر توانایی کودک در صحبت کردن و درک گفتار را ارزیابی می کند. آسیب شناسان گفتار و زبان در توسعه و بهبود تولید گفتار نقش دارند. آسیب شناس گفتار با استفاده از تکنیک های مختلف به بهبود کیفیت و کمیت تولید گفتار کمک می کند. نقش این متخصصان تنها به تولید گفتار محدود نمی‌شود. بلکه تکنیک‌های ارتباطی دیگری (زبان اشاره، استفاده از تابلوهای ارتباطی) و بلع و خوردن را نیز به بیماران آموزش می‌دهند. در نتیجه توانایی‌های ارتباطی را تسهیل می کنند.

پرسش های خانواده ها در مورد فلج مغزی

خانواده‌هایی که فرزند مبتلای فلج مغزی یا CP دارند، معمولاً سوالات زیادی درباره وضعیت، درمان و آینده کودکشان دارند. برخی از سوالات به همراه توضیح درباره آن در اینجا آورده شده است.

• فلج مغزی چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟

فلج مغزی یک اختلال عصبی ناشی از آسیب به مغز است. این آسیب در دوران بارداری، زایمان یا اوایل نوزادی ممکن است اتفاق بیافتد. این اختلال بر حرکت، هماهنگی و تون عضلانی نوزاد  تأثیر می‌گذارد.

آیا فلج مغزی قابل درمان است؟

فلج مغزی درمان قطعی ندارد. اما مداخلات زودهنگام، کاردرمانی، گفتاردرمانی و گاهی  فیزیوتراپی و جراحی می‌تواند کمک بکند.

• آیا کودک مبتلای فلج مغزی می‌تواند راه برود؟

بستگی به شدت آسیب دارد. برخی از کودکان با تمرین به صورت مستقل راه می روند. برخی با الگوی نامناسب به راه رفتن می رسند. کودکانی که شدت اسیب بیشتری دارند با وسایل کمکی قادر به راه رفتن هستند. در حالی که برخی که خیلی مغزشان آسیب دیده باشد  ممکن است نیاز به ویلچر داشته باشند.

• آیا کودک فلج مغزی می‌تواند صحبت بکند؟ 

کودکانی که فقط نواحی حرکتی مغزشان آسیب دیده باشد، گفتار طبیعی دارند. اما اگر نواحی ذهنی و گفتار مغزشان هم اسیب دیده باشد، دچار تأخیر یا مشکلات تکلم هستند و نیاز به گفتاردرمانی دارند.

• آیا فلج مغزی باعث مشکلات ذهنی هم می‌شود؟

نه همیشه، برخی از کودکان بهره هوشی طبیعی دارند. اما برخی ممکن است مشکلات یادگیری یا ناتوانی ذهنی داشته باشند. اما گاهی کودک بهره هوشی طبیعی دارد. ولی به دلیل تاخیر رشد حرکتی دچار تاخیر رشد ذهنی هم می شود. توصیه می شود تا قبل از مدرسه این تاخیر جبران بگردد.

• چگونه می‌توانم به فرزندم که دچار فلج مغزی یا سی پی شده است کمک بکنم؟

مراجعه به پزشکان متخصص مغز و اعصاب و پیگیری های دارویی، توانبخشی مستمر، حمایت عاطفی، تغذیه مناسب و استفاده از وسایل کمک حرکتی می‌تواند مؤثر باشد.

• آیا کودک فلج مغزی من می‌تواند به مدرسه برود؟

بله، بسیاری از کودکان فلج مغزی می‌توانند در مدارس عادی یا ویژه تحصیل بکنند. این به نیازهای فردی آنها بستگی دارد.

• آیا فلج مغزی ارثی است؟

در بیشتر زمانها خیر. این اختلال بیشتر به علت مشکلات دوران بارداری، زایمان سخت، کمبود اکسیژن یا عفونت‌های مغزی نوزاد رخ می‌دهد.

آیا امیدی به بهبود وضعیت کودک فلج مغزی وجود دارد؟

بله، با توانبخشی و مراقبت مناسب، بسیاری از کودکان پیشرفت قابل توجهی می‌کنند. کیفیت زندگی بهتری و گاهی کاملا معمولی خواهند داشت.

اگر سوال خاصی درباره کودک خود دارید، با کلینیک کاردرمانی آترا تماس بگیرید.

تغذیه و رژیم غذایی کودک فلج مغزی

تغذیه مناسب برای کودکان مبتلا به فلج مغزی یا CP بسیار مهم است. زیرا این کودکان ممکن است مشکلاتی مانند ضعف عضلانی، مشکلات بلع، یبوست و کمبود وزن داشته باشند. در این قسمت از کار غذاهای مفید برای کودکان فلج مغزی را بررسی می‌کنیم.

• غذاهای غنی از پروتئین

این دسته از غذاها برای رشد و تقویت عضلات مفید می باشد. مانند گوشت مرغ، ماهی و گوشت قرمز نرم‌شده ،تخم‌مرغ به‌خصوص زرده تخم‌مرغ، لبنیات پرچرب مانند ماست، پنیر، شیر،  حبوبات  مانند عدس، نخود، لوبیا، آجیل‌های آسیاب‌شده یا کره بادام‌زمینی

• چربی‌های سالم

این دسته از غذاها برای انرژی و عملکرد مغز مفید است. مانند روغن زیتون، روغن نارگیل  آووکادو  مغزها و دانه‌ها مثل گردو و تخمه آفتابگردان

• کربوهیدرات‌های سالم

این دسته از غذاها برای تأمین انرژی مفید است. مانند برنج قهوه‌ای، جو دوسر  نان سبوس‌دار  سیب‌زمینی شیرین

• میوه‌ها و سبزیجات

برای تأمین ویتامین‌ها و رفع یبوست، موز برای تأمین پتاسیم، آووکادو برای چربی سالم و نرم.  سیب، هویج و کدوحلوایی پوره‌شده  اسفناج، کلم و بروکلی برای تأمین آهن

• مایعات کافی

برای جلوگیری از کم‌آبی و یبوست، آب کافی  آب‌میوه‌های طبیعی مثل آب پرتقال و آب سیب، سوپ‌های سبک و مغذی استفاده بشود.

• مکمل‌های غذایی

در صورت نیاز و با نظر پزشک، مکمل‌های کلسیم و ویتامین Dبرای استخوان‌ها استفاده بشود. مکمل آهن در صورت کم‌خونی، استفاده بشود. مکمل امگا ۳، برای سلامت مغز و کاهش التهاب مصرف بشود.

نکات مهم در تغذیه کودک فلج مغزی

• اگر کودک مشکل بلع دارد، غذاها را نرم یا پوره بکنید.  
• از غذاهای پرکالری و مغذی استفاده بکنید تا کودک وزن مناسب داشته باشد.
• در صورت یبوست، فیبر و مایعات بیشتری در رژیم غذایی قرار بدهید.
• مشورت با متخصص تغذیه یا گفتاردرمانگر برای بهبود تغذیه کودک توصیه می‌شود.  

اگر کودک شما نیاز خاصی دارد، برای راهنمایی بیشتر، با کلینیک کاردرمانی آترا تماس بگیرید.

رفع یبوست در کودکان فلج مغزی

یبوست در کودکان مبتلا به فلج مغزی یا CP شایع است. زیرا این کودکان ممکن است تحرک کمتری داشته باشند. بنابراین عضلات شکمشان ضعیف باشد. ممکن است مشکل در بلع و دریافت مایعات داشته باشند. برای کاهش یبوست در این کودکان، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد.

1. افزایش مصرف فیبر
2. میوه‌های پرفیبر، مانند گلابی، آلو، انجیر، کیوی، سیب با پوست
3. سبزیجات، مانند اسفناج، کلم، هویج، بروکلی  
4. حبوبات، مانند عدس، لوبیا، نخود  
5. غلات سبوس‌دار، مانند نان گندم کامل، برنج قهوه‌ای، جو دوسر  

• افزایش مصرف مایعات
• آب کافی، روزانه حداقل ۶ تا ۸ لیوان
• آب‌میوه‌های طبیعی مثل آب آلو، آب گلابی و آب سیب  
• سوپ‌های رقیق و آبکی
• مصرف چربی‌های سالم
• روغن زیتون، یک قاشق چای‌خوری در غذای کودک
• آجیل و کره بادام‌زمینی، در صورت توانایی بلع داشته باشد.
• آووکادو، نرم و مغذی
• حرکت و ماساژ شکم  
• حرکات کششی و نرمشی مناسبی که در کاردرمانی انجام می‌شود. همچنین کسب مراحل رشد حرکتی، می تواند باعث تحریک روده‌ها  بشود. در نتیجه باعث کاهش یبوست می شود.
• ماساژ شکم در جهت عقربه‌های ساعت  
• استفاده از تمرینات تقویتی و وضعیتی مثل ایستادن و نشستن و چهاردست و پا  برای تقویت عضلات شکم برای کودکانی که هنوز مراحل رشدی را کسب  نکرده اند.
• ایجاد برنامه منظم دستشویی
• کودک را هر روز در یک زمان مشخص به دستشویی ببرید  
• اگر امکان دارد، او را روی لگن یا توالت بنشانید تا بدنش به یک روتین عادت کند. این کار به کارکرد روده کمک می کند.
• در صورت نیاز، مشورت با پزشک

اگر یبوست شدید یا مزمن باشد، پزشک ممکن است ملین‌های ملایم (مانند لاکتولوز) یا شیاف گلیسیرین توصیه بکند.  هرگز بدون مشورت پزشک از داروهای ملین استفاده نکنید.  

نتیجه

با تغییر رژیم غذایی، افزایش مایعات و تحرک، می‌توان یبوست کودک فلج مغزی را کاهش داد. اگر مشکل ادامه داشت، بهتر است با پزشک مشورت بکنید.

اگر کودک فلج مغزی شما مشکل خاصی دارد برای مشاوره بیشتر یا درمان، با کلینیک کاردرمانی آترا تماس بگیرید.